Oddech jest jedną z najważniejszych i podstawowych czynności życiowych. Prawidłowy sposób oddychania – przez nos, przy zamkniętych ustach wpływa na dotlenienie wszystkich komórek organizmu. Dziecko wykonuje ok. 20 tysięcy oddechów na dobę. To oznacza – 20 oddechów na minutę, a u niemowląt nawet 40!
Proces oddychania odbywa się nieświadomie i automatycznie. Należy bacznie obserwować dzieci podczas codziennych czynności: zabawy, oglądania bajek czy snu. Jeżeli zauważamy, że dziecko często oddycha buzią, nie ma na co czekać i jak najszybciej skonsultować swoje spostrzeżenia ze specjalistami. Utrwalony nawyk nieprawidłowego oddychania może przyczynić się do obniżenia napięcia mięśniowego w obrębie jamy ustnej, doprowadzić do powstania wad wymowy, a nawet do zmian anatomicznych w obrębie twarzy. U dzieci oddychających przez usta często obserwuje się występowanie wysoko sklepionego podniebienia, tzw. podniebienia gotyckiego oraz wadę zgryzu, tzw. zgryz otwarty.
Jak dzielimy rodzaje sposobu oddychania?
- Prawidłowe – tor nosowy
- Nieprawidłowe- tor ustny, który dzieli się na:
- nieprawidłowe oddychanie nawykowe (ok. 80% przypadków)
- nieprawidłowe oddychanie uwarunkowane organicznie (ok. 20% przypadków).
Jakie mogą być przyczyny nieprawidłowego oddychania?
Przyczyn nieprawidłowego sposobu oddychania może kilka. Najczęściej wynikają one z nieprawidłowości występujących w jamie nosowo-gardłowej (np. skrócone wędzidełko podjęzykowe). Czasami jednak są one wynikiem nieprawidłowych nawyków, takich jak: długotrwałe używanie smoczka i butelki, a także częstych infekcji czy chorób układu oddechowego, np. przewlekłego nieżytu nosa, alergii.
Jakie choroby, wady mogą towarzyszyć nieprawidłowemu oddychaniu?
Do chorób i wad towarzyszących oddychaniu przez usta możemy zaliczyć:
- przerost migdałka gardłowego, tzw. trzeciego migdałka
- przerost migdałka podniebiennego
- wady zgryzu np. zgryz otwarty
- skrócone wędzidełko podjęzykowe
- niska sprawność narządów artykulacyjnych
- krzywa przegroda nosowa
- wady postawy
- niedostateczne dotlenienie układu nerwowego.
A także niewłaściwe nawyki:
- zbyt długie używania smoczka
- zbyt długie picie z butelki/kubka „niekapka” (powyżej 18. miesiąca życia)
- ssanie kciuka.
Należy mieć na uwadze, że nieprawidłowy sposób oddychania może przyczynić się do zaburzeń snu, nierównego toru oddechowego, a także do bezdechów sennych.
Czy nieprawidłowy tor oddechowy można wyleczyć?
Leczenie nieprawidłowego oddychania będzie różniło się w zależności od przyczyn powstania problemu, dlatego bardzo ważna jest prawidłowo postawiona diagnoza. W przypadku wad zgryzu niezbędne będzie leczenie stomatologiczne i ortodontyczne. Jeśli powodem wystąpienia zaburzenia jest przerost migdałków, zbyt krótkie wędzidełko lub nieprawidłowości w budowie nosa, np. krzywa przegroda nosowa, to wtedy korygowaniem przyczyny zajmie się laryngolog, który dodatkowo może zlecić badanie słuchu. Jeżeli jednak występują choroby układu oddechowego lub alergie, warto udać się do pulmonologa/alergologa, który wdroży odpowiednie leczenie, a także wykona testy w kierunku alergii.
Jednak w każdym z powyższych przypadków nie obędzie się bez konsultacji i terapii logopedycznej.
Logopedyczna terapia oddychania
Z punktu widzenia logopedy długotrwały i utrwalony nawyk oddychania przez usta wpływa niekorzystnie na napięcie mięśniowe narządów artykulacyjnych. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że język jest mięśniem, który -niećwiczony – płasko leży na dnie jamy ustnej, zamiast „sięgać” prawidłowo ku podniebieniu górnemu. W konsekwencji czego przyczynia się do powstania wad wymowy. Logopeda, po zebraniu wywiadu od rodzica i dokumentacji od specjalistów, opracuje plan terapii opierający się w pierwszej kolejności na wykonywaniu ćwiczeń oddechowych i usprawnianiu narządu artykulacyjnego (języka, warg, policzków i żuchwy). Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej lub masz pytania dotyczące nieprawidłowego toru oddechowego, to zapraszamy na konsultacji z naszymi specjalistami na: https://www.dobrylogopeda.edu.pl/polecani-logopedzi-online
Czy oddychanie buzią przejdzie samo?
Jeśli zauważymy, że nasze dziecko oddycha przez usta, szukajmy pomocy u specjalistów. Przypadłość ta sama nie przejdzie, a nieleczona będzie się pogłębiać i niekorzystnie wpływać na rozwój dziecka, powodując zaburzenia snu i w konsekwencji trudności z koncentracją uwagi. Nieprawidłowe oddychanie wpływa niekorzystnie na rozwój klatki piersiowej, układu oddechowego, narządu mowy i napięcia mięśni (języka, policzków, mięśnia okrężnego ust). Dziecko oddychające przez usta często jest niewyspane i zmęczone, ma trudności z koncentracją uwagi, spostrzegawczością, męczy się szybciej niż jego rówieśnicy. Wcześnie wykryta i leczona wada pozwoli dziecku na prawidłowe funkcjonowanie w codziennym życiu.
Jak rodzice mogą ćwiczyć prawidłowe oddychanie?
Warto zadbać o prawidłowe nawyki naszego dziecka już od urodzenia. Karmienie piersią naturalnie wspomaga prawidłowy rozwój narządów mowy. Równie ważne jest wczesne wykrycie i leczenie chorób dróg oddechowych czy alergii. Nieleczone mogą powodować zaleganie wydzieliny w nosie i gardle, a tym samym utrudniać prawidłowe oddychanie. Niemożność oddychania przez nos, zmusza tym samym dziecko do oddychania prze usta. Aby pomóc dziecku, niezbędna okaże się konsultacja lekarska. Najlepiej zacząć od wizyty u pediatry, który z pewnością wystawi skierowanie do specjalistów takich jak: laryngolog, ortodonta czy alergolog, a nawet stomatolog. Warto również poszukać konsultacji logopedycznej (w przedszkolu, żłobku, poradni pediatrycznej czy pedagogiczno-psychologicznej).
Poniżej kilka wskazówek dla rodziców:
- Dbaj o to, aby dziecko miało drożny nos (nawilżanie, oczyszczanie).
- Wygaszaj u dziecka odruch ssania powyżej 18. miesiąca życia.
- Wprowadzaj pokarmy o różnej konsystencji, tak by dziecko mogło ćwiczyć żucie i gryzienie.
- Jeśli możesz, karm piersią (podczas karmienia dziecko oddycha przez nos).
- Czytaj dziecku, śpiewaj, prowadź zabawy dźwiękonaśladowcze (naśladowanie odgłosów zwierząt, dźwięków otoczenia itp.).
- Dbaj o prawidłowy sposób oddychania dziecka w czasie snu i w pozycji spoczynkowej (np. podczas zabawy).
- Wykonuj z dzieckiem zaproponowane poniżej zabawy oddechowe.
Jak ćwiczyć prawidłowe oddychanie z dzieckiem w domu?
1.ĆWICZENIA ODDECHOWE
- dmuchanie na kolorowe pompony (zdmuchiwanie z ręki)
- dmuchanie na piórko tak, aby „zatańczyło”
- zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej powierzchni
- dmuchanie na kolorowe listki/chmurki z papieru i zawieszone na sznurku, które wykonaliśmy wspólnie z dzieckiem
- dmuchanie przez rurkę włożoną do wody – „bulgotanie”
- nadmuchiwanie balonika
- dmuchanie na łódkę wykonaną z papieru położoną na wodzie (np. w dużej misce)
- zdmuchiwanie świecy (tak, aby płomień „tańczył”)
- robienie baniek mydlanych
- dmuchanie przy użyciu różnego rodzaju wiatraczków, gwizdków, glinianych ptaszków
- nadmuchiwanie balonika
- dmuchanie na kartki zeszytu, by je przewrócić lub poruszyć
- gra na trąbce.
2. ZABAWY ODDECHOWE Z WYKORZYSTANIEM SŁOMKI
„Biedronka”
(przenoszenie czarnych kółek wyciętych z papieru za pomocą słomki na sylwetę biedronki)
Czerwoną sukienkę i czarne kropeczki
Widziałam u mojej małej biedroneczki.
Policzę twe kropki, nim polecisz w świat,
Powiem wszystkim dzieciom, ile miałaś lat…
„Jabłoń”
(przenoszenie czerwonych kółek wyciętych z papieru za pomocą słomki na sylwetę drzewa)
Dojrzewają na jabłonce czerwone jabłuszka,
Kasia dziś je zbiera do swego fartuszka.
Śmieje się jej buzia, ma jabłuszek sześć,
Podzieli się z Kubą, mogą wszystkie zjeść.
Proponowane ćwiczenia pochodzą z pozycji: Jackowska I., Rutkowska-Błachowiak I., „Plamki, kropki i kropelki”, Poznań 2020.
3. ZABAWY ODDECHOWE Z WYKORZYSTANIEM WIERSZYKÓW
„Zmarznięte rączki”
„Hu, hu, ha. Zuzia i Jaś bawią się na śniegu, zapodziali gdzieś rękawiczki.
Pomóż dzieciom i pokaż im jak rozgrzać zmarznięte ręce.
Wykonaj wdech nosem i na jednym wydechu chuchnij trzy razy w dłonie”.
„Wrona”
„Jedna wrona bez ogona,
druga wrona bez ogona,
trzecia wrona bez ogona (…),
Czwarta wrona bez ogona itd,.
a ta jedenasta, wrona ogoniasta.”
„Kura”
Nabieramy powietrze nosem i na jednym oddechu mówimy tekst:
Siedzi kura w koszyku, liczy jaja do szyku: jedno jajo, drugie jajo, trzecie jajo…
I liczymy do tylu, do ilu potrafimy najwięcej.
Szukasz konsultacji, diagnozy lub terapii logopedycznej online? Zobacz polecanych logopedów online i uzyskaj pomoc dzięki wizycie logopedycznej przez Internet. https://www.dobrylogopeda.edu.pl/logopeda-online
Literatura:
- Jackowska I.,Rutkowska-Błachowiak I., „Plamki, kropki i kropelki”, Poznań 2020.
- Skorek E., Rządzka M., „Profilaktyka i terapia dysfunkcji oddechowych u dzieci”, Zielona Góra 2011.
- Minczakiewicz E., „Mowa, rozwój, zaburzenia, terapia”, Kraków 1997.
- Demel G., „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”, Warszawa 1978.
Przygotowaliśmy infografikę, którą może być udostępniana przez wszystkich logopedów na ich stronach internetowych, blogach, a także profilach na portalach społecznościowych, np. Facebook czy Instagram.
Wystarczy kliknąć przycisk pobierz poniżej. Wykorzystując infografikę nie zapomnij oznaczyć nas na Instagramie oraz Facebooku @dobrylogopeda.
