Oddech jest jedną z najważniejszych i podstawowych czynności życiowych. Prawidłowy sposób oddychania – przez nos, przy zamkniętych ustach wpływa na dotlenienie wszystkich komórek organizmu. Dziecko wykonuje ok. 20 tysięcy oddechów na dobę, co w praktyce oznacza, że do 20 oddechów na minutę a u niemowląt nawet 40!
Proces oddychania odbywa się nieświadomie i automatycznie. Należy bacznie obserwować dzieci podczas codziennych czynności: zabawy, oglądania bajek czy snu. Jeżeli zauważmy, że dziecko często oddycha buzią nie ma na co czekać i jak najszybciej skonsultować swoje spostrzeżenia ze specjalistami. Utrwalony nawyk nieprawidłowego oddychania może przyczynić się do obniżenia napięcia mięśniowego w obrębie jamy ustnej, doprowadzić do powstania wad wymowy a nawet do zmian anatomicznych w obrębie twarzy. U dzieci oddychających przez usta często obserwuje się występowanie wysoko sklepionego podniebienia, tzw. podniebienie gotyckie oraz wadę zgryzu tzw. zgryz otwarty.
Jak dzielimy rodzaje sposobu oddychania?
- Prawidłowe – tor nosowy;
- Nieprawidłowe- tor ustny, który dzieli się na:
- nieprawidłowe oddychanie nawykowe (ok.80% przypadków)
- nieprawidłowe oddychanie uwarunkowane organicznie (ok. 20% przypadków).
Jakie mogą być przyczyny nieprawidłowego oddychania?
Przyczyny nieprawidłowego sposobu oddychania może kilka. Najczęściej wynikają one z nieprawidłowości w jamie nosowo-gardłowej (np. skrócone wędzidełko podjęzykowe). Czasami jednak są wynikiem nieprawidłowych nawyków takich jak: długotrwałe używanie smoczka i butelki, a także częstych infekcji czy chorób układu oddechowego np. przewlekły nieżyt nosa, alergie.
Jakie choroby, wady mogą towarzyszyć nieprawidłowemu oddychaniu?
Do chorób i wad towarzyszących oddychaniu przez usta możemy zaliczyć:
- przerost migdałka gardłowego, tzw. trzeciego migdałka;
- przerost migdałka podniebiennego;
- wady zgryzu np. zgryz otwarty;
- skrócone wędzidełko podjęzykowe;
- niska sprawność narządów artykulacyjnych;
- krzywa przegroda nosowa;
- wady postawy;
- niedostateczne dotlenienie układu nerwowego.
A także niewłaściwe nawyki:
- zbyt długie używania smoczka;
- zbyt długie piecie z butelki/kubka niekapka (powyżej 18 miesiąca życia);
- ssanie kciuka.
Należy mieć na uwadze, że nieprawidłowy sposób oddychania może przyczynić się do zaburzeń snu, nierównego toru oddechowego, a także do bezdechów sennych.
Czy nieprawidłowy tor oddechowy można wyleczyć?
Leczenie nieprawidłowego oddychania będzie różniło się w zależności od przyczyn powstania problemu, dlatego bardzo ważna jest prawidłowo postawiona diagnoza. W przypadku wad zgryzu niezbędne będzie leczenie stomatologiczne i ortodontyczne. Jeśli powodem zaburzenie jest przerost migdałków, zbyt krótkie wędzidełko lub nieprawidłowości w budowie nosa np. krzywa przegroda nosowa korygowaniem przyczyny zajmie się laryngolog, który dodatkowo może zlecić badanie słuchu. Jeżeli jednak występują choroby układu oddechowego lub alergie warto udać się do pulmonologa/alergologa, który wdroży odpowiednie leczenie, a także wykona testy w kierunku alergii.
Jednak w każdym z powyższych przypadku nie obędzie się bez konsultacji i terapii logopedycznej.
Logopedyczna terapia oddychania
Z punktu widzenie logopedy długotrwały i utrwalony nawyk oddychania przez usta wpływa niekorzystnie na napięcie mięśniowe narządów artykulacyjnych. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że język jest mięśniem, który niećwiczony płasko leży na dnie jamy ustnej, zamiast prawidłowo na podniebieniu górnym. W konsekwencji czego przyczynia się do powstania wad wymowy. Logopeda po zebraniu wywiadu od rodzica i dokumentacji od specjalistów opracuje plan terapii opierający się w pierwszej kolejności na ćwiczeniach oddechowych i usprawnianiu narządu artykulacyjnego (języka, warg, policzków i żuchwy). Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej lub masz pytania dotyczące nieprawidłowego toru oddechowego to zapraszamy na konsultacji z naszymi specjalistami na: https://www.dobrylogopeda.edu.pl/polecani-logopedzi-online
Czy oddychanie buzią przejdzie samo?
Jeśli zauważymy, że nasze dziecko oddycha przez usta, szukajmy pomocy u specjalistów. Przypadłość ta, sama nie przejdzie, a nieleczona będzie się pogłębiać i niekorzystnie wpływać na rozwój dziecka powodując zaburzenia snu i w konsekwencji trudności z koncentracją uwagi. Nieprawidłowe oddychanie wpływa niekorzystnie na rozwój klatki piersiowej, układu oddechowego, narządu mowy i napięcia mięśni (języka, policzków, mięśnia okrężnego ust). Dziecko oddychające przez usta często jest niewyspane i zmęczone, ma trudności z koncentracją uwagi, spostrzegawczością, męczy się szybciej niż jego rówieśnicy. Wcześnie wykryta i leczona wada pozwoli dziecku na prawidłowe funkcjonowanie w codziennym życiu.
Jak rodzice mogą ćwiczyć prawidłowe oddychanie?
Warto zadbać o prawidłowe nawyki naszego dziecka już od urodzenia. Karmienie piersią naturalnie wspomaga prawidłowy rozwój narządów mowy. Równie ważne jest wczesne wykrycie i leczenie chorób dróg oddechowych czy alergii. Nieleczone mogą powodować zaleganie wydzieliny w nosie i gardle, a tym samym utrudniać prawidłowe oddychanie. Niemożność oddychania przez nos, zmusza tym samym dziecko do oddychania prze usta. Aby pomóc dziecku niezbędna będzie konsultacja lekarska. Najlepiej zacząć od wizyty u pediatry, który z pewnością wystawi skierowanie do specjalistów takich jak: laryngolog, ortodonta czy alergolog a nawet stomatolog. Warto również poszukać konsultacji logopedycznej (w przedszkolu, żłobku, poradni pediatrycznej czy pedagogiczno-psychologicznej).
Poniżej kilka wskazówek dla rodziców:
- Dbaj o to, aby dziecko miało drożny nos (nawilżanie, oczyszczanie).
- Wygaszaj u dziecka odruch ssania powyżej 18 miesiąca życia.
- Wprowadzaj pokarmy o różnej konsystencji, tak by dziecko mogło ćwiczyć żucie i gryzienie.
- Jeśli możesz, karm piersią (podczas karmienie dziecko oddycha przez nos).
- Czytaj dziecku, śpiewaj, prowadź zabawy dźwiękonaśladowcze (naśladowanie odgłosów zwierząt, dźwięków otoczenia itp.).
- Dbaj o prawidłowy sposób oddychania dziecka w czasie snu i w pozycji spoczynkowej (np. podczas zabawy).
- Wykonuj z dzieckiem zaproponowane poniżej zabawy oddechowe.
Jak ćwiczyć prawidłowe oddychanie z dzieckiem w domu?
1.ĆWICZENIA ODDECHOWE
- dmuchanie na kolorowe pompony (zdmuchiwanie z ręki);
- dmuchanie na piórko, tak aby „zatańczyło”;
- zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej powierzchni;
- dmuchanie na kolorowe listki/chmurki wykonane wspólnie z dzieckiem z papieru i zawieszone na sznurku;
- dmuchanie przez rurkę włożoną do wody – „bulgotanie”;
- nadmuchiwanie balonika;
- dmuchanie na łódkę wykonaną z papieru położoną na wodzie (np. w dużej misce);
- zdmuchiwanie świecy (tak, aby płomień „tańczył”);
- robienie baniek mydlanych;
- dmuchanie przy użyciu różnego rodzaju wiatraczków, gwizdków, glinianych ptaszków;
- nadmuchiwanie balonika;
- dmuchanie na kartki zeszytu, by je przewrócić lub poruszyć;
gra na o trąbce;
2. ZABAWY ODDECHOWE Z WYKORZYSTANIEM SŁOMKI
„Biedronka”
(przenoszenie czarnych kółek wyciętych z papieru za pomocą słomki na sylwetę biedronki)
Czerwoną sukienkę i czarne kropeczki,
Widziałam u mojej małej biedroneczki.
Policzę twe kropki, nim polecisz w świat,
Powiem wszystkim dzieciom ile miałaś lat…
„Jabłoń”
(przenoszenie czerwonych kółek wyciętych z papieru za pomocą słomki na sylwetę drzewa)
Dojrzewają na jabłonce czerwone jabłuszka,
Kasia dziś je zbiera, do swego fartuszka.
Śmieje się jej buzia, ma jabłuszek sześć,
Podzieli się z Kubą, mogą wszystkie zjeść.
Proponowane ćwiczenia pochodzą z pozycji: Jackowska I.,Rutkowska-Błachowiak I., „Plamki, kropki i kropelki”, Poznań 2020.
3. ZABAWY ODDECHOWE Z WYKORZYSTANIEM WIERSZYKÓW
„Zmarznięte rączki”
„Hu, hu, ha. Zuzia i Jaś bawią się na śniegu, zapodziali gdzieś rękawiczki.
Pomóż dzieciom i pokaż im jak rozgrzać zmarznięte ręce.
Wykonaj wdech nosem i na jednym wydechu chuchnij trzy razy w dłonie”.
„Wrona”
„Jedna wrona bez ogona
druga wrona bez ogona
trzecia wrona bez ogona (…)
Czwarta wrona bez ogona itd.
a ta jedenasta, wrona ogoniasta”
„Kura”
Nabieramy powietrze nosem i na jednym oddechu mówimy tekst:
Siedzi kura w koszyku, liczy jaja do szyku: jedno jajo, drugie jajo, trzecie jajo…
I liczymy do tylu, do ilu potrafimy najwięcej.
Szukasz konsultacji, diagnozy lub terapii logopedycznej online? Zobacz polecanych logopedów online i uzyskaj pomoc dzięki wizycie logopedycznej przez Internet. https://www.dobrylogopeda.edu.pl/logopeda-online
Literatura:
- Jackowska I.,Rutkowska-Błachowiak I., „Plamki, kropki i kropelki”, Poznań 2020.
- Skorek E., Rządzka M., „Profilaktyka i terapia dysfunkcji oddechowych u dzieci, Zielona Góra 2011.
- Minczakiewicz E., „Mowa, rozwój, zaburzenia, terapia”, Kraków 1997.
- Genowefa D., „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”, Warszawa 1978.
