Trening słuchowy Neuroflow ATS

Logopeda to zawód wymagający ciągłego doszkalania się. Logopedia natomiast jest wieloaspektową dziedziną z pogranicza medycyny, pedagogiki i psychologii. Jej dynamiczny rozwój wymusza dziś na nas, logopedach, dokonania wyboru – w jakim obszarze chce się działać. Jako inny czynnik wspierający rozwój można wskazać rosnącą liczbę dzieci, które szukają wsparcia w przypadku wystąpienia zaburzenia mowy lub zaburzeń wpływających na jej rozwój. Motywację dla terapeutów mowy może stanowić chęć niesienia pomocy osobom, które zmagają się z wspomnianymi problemami.

Planowanie terapii logopedycznej wymaga od specjalisty zapoznawania się z kolejnymi metodami. W ten sposób trafiłam na Neuroflow ATS (ATS – Aktywne Treningi Słuchowe). Dlaczego aktywne? Pacjent – dziecko czy też dorosły – ma za zadanie czynnie uczestniczyć w treningu. Jest to fundament tej stymulacji słuchowej, ponieważ tylko świadome uczestnictwo może przynieść oczekiwany rezultat.

Czym jest metoda Neuroflow ATS?

Neuroflow ATS to metoda pozwalająca wspierać pacjentów, którzy do mnie przychodzą. Ważnym pytaniem jest: Kto może być zakwalifikowany na tę metodę? Teoretycznie – każdy. Przecież u każdego z nas warto byłoby poprawić zdolność przetwarzania słuchowego. Co więcej, osoba usprawniająca percepcję słuchową poprzez stosowanie Neuroflow ATS, poprawia także swoją koncentrację, szybkość przyswajania informacji, zasób słownika i wiele innych umiejętności.

Pacjentami, u których stosuje się Neuroflow ATS, najczęściej są jednak dzieci. Wśród nich można spotkać takie grono, u których rozwój psychofizyczny nie przebiegał harmonijnie oraz te, u których zostały założone dreny w uszach. W Polsce drenowanie nie jest jeszcze tak popularnym zabiegiem, ale np. w Islandii, często stosuje się takie rozwiązania. U wymienionych dzieci mogą wystąpić problemy z przetwarzaniem słuchowym.

Czym są centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego?

Zaburzenie to jest znane w literaturze jako CAPD (ang. Central Auditory Proccesing Disorders). Występuje u osób, u których wykryto nieprawidłowości w obrębie centralnego układu nerwowego. Funkcjonowanie oraz budowa narządu słuchu pozostają nienaganne. Informacja ta jest niezwykle istotna, ponieważ wskazuje, w którym miejscu występuje przyczyna zaburzenia. Sugeruje także, w jaki sposób skutecznie oddziaływać w takim przypadku – w jaki sposób eliminować problem lub zmniejszać jego objawy.

CAPD jest deficytem w zakresie opanowania informacji akustycznej na wyższych piętrach układu nerwowego. Zrozumienie istoty tego zaburzenia pozwala terapeucie świadomie dobrać metody, które okażą się skuteczne w pracy z pacjentem z centralnymi zaburzeniami przetwarzania słuchowego. Jedną z takich metod jest Neuroflow ATS. Kto może dokonać diagnozy wystąpienia ryzyka CAPD? Taką osobą może być Provider Neuroflow ATS (specjalista metody). Samą metodę można stosować u pacjentów już od 4. r. ż.

Jakie są objawy centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego?

Symptomy CAPD są widoczne dla terapeuty. Często, w trakcie konsultacji logopedycznej, dziecko zachowuje się tak, jak gdyby nie słyszało kierowanej do niego wypowiedzi. Okazuje się jednak, że słyszy – potwierdzają to odpowiednie badania. Słyszy, ale nie słucha z uwagą i nie reaguje na polecenia. Nie reaguje nawet wtedy, kiedy jest wołane. Zachowuje się i funkcjonuje odmiennie niż jego rówieśnicy, co budzi podejrzenia personelu przedszkola bądź szkoły. Uczeń słyszy otaczające je rozmowy, lecz może niewiele rozumieć. Wadliwa percepcja słuchowa uniemożliwia mu prawidłowe odkodowanie informacji i właściwe funkcjonowanie w społeczeństwie. Może mieć problemy z nabywaniem języka rodzimego. Nie potrafi zapamiętać słów, fraz czy zdań. Zdarza się, że nie zna znaczeń wyrazów, a nawet nie komunikuje się lub jego komunikacja jest na poziomie poniżej poziomu normy wiekowej. Trafiają do nas dzieci niemówiące albo posługujące się swoistą mową dziecięcą z małą liczbą słów. Nabywanie mowy przebiega wtedy bardzo wolno i okupione jest wielkim wysiłkiem z obu stron. Wprowadzenie metod wspierających, które z czasem mogą stać się metodami prowadzącymi, może spowodować, że pacjent szybciej zacznie mówić. Opóźniony rozwój mowy, jako jeden z głównych objawów CAPD, może nieść za sobą kolejne konsekwencje. Jedną z nich jest dysleksja, zwłaszcza wśród dzieci w wieku szkolnym.

Problemy z przetwarzaniem słuchowym występują również u dzieci z autyzmem, afazją czy też ADHD. Naturalnie, nie wszystkie są kwalifikowane do treningów słuchowych. W przypadku takich pacjentów właściwym wydaje się zastosowanie czynności prewencyjnych lub bardzo wczesnej stymulacji słuchowej, która znacznie ograniczyłaby wystąpienie omawianych zaburzeń. Jej brak ma niestety negatywny wpływ na rozwój funkcji półkul mózgowych, tak ważnych do zdobycia komunikacji. U dzieci, które mają objawy CAPD, stymulowanie prawej, jak i lewej półkuli mózgu, jest niezwykle istotne. Nie można bowiem zapomnieć, że lewa półkula będąc odpowiedzialną za: produkcję, odbiór i rozumienie mowy, logiczne myślenie, analizę, sekwencyjność, linearność, wykonywanie obliczeń matematycznych, rozpoznawanie przedmiotu za pomocą dotyku, pisanie, czytanie ze zrozumieniem, dostrzeganie różnic, obiektywną ocenę sytuacji, budowanie hierarchii oraz zwracanie uwagi na detale – koniecznie potrzebuje wsparcia prawej półkuli, żeby proces edukacji mógł przebiegać harmonijnie już od najniższego szczebla. 

CAPD a funkcjonowanie prawej półkuli mózgu – funkcje:

• abstrakcyjne myślenie, umożliwiające tworzenie dzieł muzycznych, plastycznych (prawa półkula umożliwia nazywanie kolorów);
• rozwinięta intuicja oraz kierowanie się właśnie intuicją przy podejmowaniu decyzji;
• kreatywność i wymyślanie nietypowych rzeczy;
• rozwinięta wyobraźnia przestrzenna;
• przetwarzanie: samogłosek, wykrzyknień, wyrażeń dźwiękonaśladowczych, metafor, skrótowców;
• rozpoznawanie pospolitych rzeczowników w mianowniku;
• całościowa interpretacja informacji;
• dostrzeganie podobieństw;
• spontaniczność;
• kierowanie emocjami.

Jeśli dziecko ma problem z przetwarzaniem emocji, to oczywiste jest, która półkula wymaga stymulacji (oczywiście, jeżeli to jest priorytetem na danym etapie terapii). Mniej zrozumiały wydaje się komunikat, jeśli prozodia mowy jest zmieniona. Za tę funkcję odpowiedzialna jest właśnie prawa półkula mózgu. Przy jej prawidłowym funkcjonowaniu można usłyszeć piękny akcent, rytm i intonację w mowie człowieka.

Niemożliwe jest kompleksowe funkcjonowanie, jeśli któraś z półkul nie działa prawidłowo. Specjalizacja półkul mózgowych nie oznacza, że każda z nich może działać oddzielnie. Jedna potrzebuje udziału drugiej, np. prawa półkula podsuwa pomysł, a lewa sposób realizacji. Dobra współpraca międzypółkulowa to ważny aspekt funkcjonowania każdego mózgu, dotyczący również sprawnego działania funkcji słuchowych.

CAPD a funkcje słuchowe

Osoby dotknięte CAPD bardzo często zwracają uwagę na problemy z ustalaniem lokalizacji dźwięków, ich różnicowaniem i rozpoznawaniem. Zaobserwować wtedy można, że dziecko nie potrafi znaleźć źródła dźwięku, choć słyszy go. Szuka gdzie indziej niż powinno. Próbuje zlokalizować miejsce rozchodzenia się dźwięku, wykorzystując swoją inteligencję i przeprowadzając logiczne wnioskowanie: „tam, skąd pochodzi dźwięk, tam muszę szukać jego źródła”. Niestety, w takiej sytuacji skazane jest na niepowodzenie. Trudne okazują się wówczas dla dziecka zabawy typu: ,,znajdź grającą zabawkę w pokoju’’. Z dużą ostrożnością należy powtarzać tę zabawę, by dziecko jak najrzadziej było narażone na porażkę. Może się okazać w przyszłości, że pacjent odmówi współpracy i nie będzie chciał podejmować prób związanych z wykonywaniem tego ćwiczenia, właśnie ze względu na ilość doznanych niepowodzeń. U dzieci z objawami CAPD można również zauważyć nieumiejętność rozumienia mowy zniekształconej. Można to dostrzec także w trakcie rozmowy, której towarzyszy szum. Sygnałem alarmowym może być sytuacja, w której młody człowiek słyszy i rozpoznaje dźwięki w cichym otoczeniu, ale ma problemy ze zrozumieniem komunikatu w momencie, gdy znajduje się np. w sklepie albo kościele, gdzie akustyka jest inna niż w miejscach, w których dziecko zazwyczaj przebywa. Wówczas logopeda pracujący z maluchem zmuszony jest wielokrotnie powtarzać dane słowo, wyrażenie czy zdanie, którego dziecko ma się nauczyć w danym momencie.

W praktyce może to wyglądać tak, że liczba dokonanych powtórzeń jest znacznie większa niż zazwyczaj. Bardzo widoczny jest wówczas problem dziecka oraz to, że ma trudność z zapamiętaniem materiału językowego, który jest aktualnie ćwiczony. Maluch z zaburzeniami przetwarzania słuchowego często myli się przy powtarzaniu słów, szczególnie jeśli ich brzmienie jest do siebie zbliżone. Wyrazy, które różnią się od siebie, np. jedną cechą dystynktywną, potrafią być regularnie mylone. U dzieci ćwiczących np. wymowę szeregu szumiącego, nagminnie występuje problem z różnicowaniem tego szeregu z szeregiem syczącym. 

Nadwrażliwość słuchowa w CAPD

Niektórym dzieciom z CAPD towarzyszy nadwrażliwość słuchowa. Można to rozpoznać w sytuacjach, kiedy jest za głośno – zatykają sobie uszy rękami. Zdarza im się również, tak jak u pozostałych dzieci z tej grupy zaburzeń, nie rozumieć komunikatów, nie reagować na polecenia i nie odpowiadać na pytania. Znaczna część maluchów z trudnościami w przetwarzaniu słuchowym znacznie lepiej przetwarza proste komunikaty niż długie zdania. Zazwyczaj dzieci z CAPD są w stanie skupić się tylko na kilku pierwszych słowach długiego. Niewykrycie CAPD może doprowadzić do wystąpienia poważnych konsekwencji w postaci trudności szkolnych, m.in. w nauce pisania i czytania oraz z uczeniem się ze słuchu (a w szkole kanał słuchowy jest podstawowym w przekazywaniu informacji).

Terapia logopedyczna i pedagogiczna takich dzieci trwa wówczas bardzo długo, choć – na podstawie oceny sprawności motorycznej ich artykulatorów – może się wydawać, że tak nie będzie. Osiąganie prawidłowej artykulacji określonych głosek oraz etapu ich automatyzacji w mowie spontanicznej trwa zazwyczaj bardzo długo. Bywa tak, że jest to stan bardzo trudny zarówno dla logopedy, jak i dla dziecka, ponieważ wymaga sporego wysiłku – zdecydowanie więcej przygotowań dla logopedy i powtórek materiału dla dziecka. Z pomocą przychodzi wówczas metoda Neuroflow ATS, gdyż treningi słuchowe mogą zawierać głoski w wyrazach, które wymagają korekty i utrwalenia. Zanim jednak dziecko zacznie ćwiczyć zgodnie z zaleceniami terapii Neuroflow ATS, musi przejść diagnozę.

Diagnoza zaburzeń przetwarzania słuchowego

Poza stacjonarną diagnozą, możliwa jest również ta online. Przed przystąpieniem do niej, powinna zostać wykonana audiometria tonalna w celu wykluczenia niedosłuchu. W przypadku małych pacjentów, tj. w wieku 4-6 lat, można zbadać u nich ryzyko wystąpienia problemów z przetwarzaniem słuchowym. Dopiero po ukończeniu przez dziecko 6. r. ż., można potwierdzić lub wykluczyć u niego rzeczywiste kłopoty z tego zakresu.

Dzieci młodsze, są sprawdzane trzema testami: TRW – Test reakcji wzrokowej, TRS – Test reakcji słuchowej oraz ASPN-S – Test rozumienia mowy w szumie – słowa jednosylabowe.

Dwa pierwsze testy sprawdzają koordynację ręka-oko, ręka-ucho, czyli reakcję na bodziec wzrokowy i słuchowy. Można wówczas zauważyć czy nie ma opóźnień motorycznych na każdy wymieniony bodziec. U dzieci powyżej 6. r. ż. również wykonuje się te testy, a ich wyniki są istotne w przypadku szukania przyczyny niepowodzenia w nauce czytania i pisania czy też uczenia się ze słuchu. Pojawienie się ich może mieć wpływ na powolne przyswajanie materiału zarówno w języku ojczystym, ale może również świadczyć o trudnościach w nabywaniu umiejętności posługiwania się językami obcymi. W momencie wykonywania testu ASPN-S i występowania dużych zakłóceń w procesie rozszyfrowywania słów jednosylabowych, otrzymamy wynik pomarańczowy, czyli poniżej dolnej granicy. Wtedy wiemy, że dystraktory dla  badanego dziecka skutecznie zagłuszają słowo, uniemożliwiając jego zrozumienie. W trakcie wykonywania codziennych zadań, może to wyglądać tak, że dziecko będąc w grupie rówieśniczej ma kłopot ze zrozumieniem tego, co mówi do niego inne dziecko, szczególnie jeśli wypowiedzi towarzyszy hałas.

Dziecko z CAPD w grupie rówieśniczej

W konsekwencji, gdy sytuacja będzie się powtarzać wielokrotnie, dziecko może zostać wykluczone z grupy rówieśniczej. Może w ogóle nie nawiązać relacji z kolegami i koleżankami. Będzie się źle czuło w przedszkolu i nie będzie chciało do niego chodzić. Mogą z czasem pojawiać się nawet zachowania agresywne czy autoagresywne.

Umieszczenie dziecka z grupy ryzyka CAPD w grupie rówieśniczej nie rozwiąże jego kłopotów z rozwojem mowy. Często można spotkać się właśnie z taką obiegową opinią: ,,Pójdzie do przedszkola to się rozgada’’. My, logopedzi, wiemy jednak dobrze, że często tak się nie dzieje, a jeśli rzeczywiście pójście dziecka do przedszkola pomogło w nabyciu komunikacji, to znaczy, że otrzymało ono taki rodzaj wsparcia, jakiego nie miało na wcześniejszym etapie rozwoju.

Pozostawienie jednak malucha bez pomocy w takiej sytuacji oraz wiara w to, że wyrośnie z tego problemu, często jest błędem. Kłopoty z przetwarzaniem słuchowym nie znikają. Niosą za sobą konsekwencje społeczne oraz trudności w nauce. Neuroflow ATS oprócz tego, że wpływa na szybsze przyswojenie mowy ojczystej, języków obcych, na umiejętności czytania i pisania oraz rozwój koncentracji, to dodatkowo poprawia ogólną wytrzymałość dziecka w wykonywaniu zadań. Można od niego po prostu więcej wymagać, ponieważ jest w stanie bardziej zmobilizować się do pracy. Staje się ona bardziej wydajna, a efekty lepiej zauważalne.

O wiele korzystniej wygląda sytuacja u dzieci z opóźnionym rozwojem mowy, które są objęte metodą Neuroflow ATS. U nich tempo przyswajania informacji również zmienia się na korzyść. Poszerza się zasób słownika czynnego i biernego. Dzieci z tej grupy znacznie szybciej nabywają umiejętności komunikowania się z otoczeniem niż te, które takimi treningami objętymi nie są.

Ćwiczenia percepcji słuchowej

Oprócz Neuroflow ATS można usprawniać percepcję słuchową znanymi nam metodami pedagogicznymi. Wystarczy w odpowiedni sposób bawić się z dzieckiem. Proponowane przeze mnie zabawy to:

• klaskanie w ręce – dziecko powinno powtórzyć taką samą sekwencję, jaką zaprezentowaliśmy,
• naśladowanie odgłosów zwierząt, wyrażeń dźwiękonaśladowczych z uwzględnieniem właściwego rytmu i akcentu,
• powtarzanie sekwencji słów w przypadku dzieci mówiących,
• powtarzanie sekwencji na prostych instrumentach muzycznych, np. na cymbałkach,
• znajdowanie klocków, które wydają taki sam dźwięk,
• wysłuchiwanie, różnicowanie i nazywanie dźwięków dochodzących z otoczenia,
• rozróżnianie odgłosów wydawanych przez upadające lub uderzające o siebie przedmioty.

Możliwości jest wiele i jestem przekonana, że każdy logopeda sięgnie po taką stymulację słuchową, jaką uzna w danej chwili za najpotrzebniejszą. Z całą odpowiedzialnością, szczerze polecam pracę metodą Neuroflow ATS. Daje ona wiele możliwości nie tylko rozwoju swoich kompetencji zawodowych, ale przede wszystkim pomocy dzieciom, nawet tym z rzadkimi mutacjami genetycznymi. Pod opieką mam właśnie taką dziewczynkę, która czyni niesamowite postępy w rozwoju mowy, uczestnicząc aktywnie w Neuroflow ATS. Jestem głęboko przekonana, że bez wsparcia tą metodą, nie byłybyśmy w tym miejscu, w którym teraz jesteśmy. O. idzie za rok do szkoły. Mam nadzieję, że będzie to rok samych sukcesów terapeutycznych, obfitujących bardzo dobrym przygotowaniem do kolejnego szczebla edukacji. Aby móc nieść pomoc dzieciom, wspierając ich przetwarzanie słuchowe metodą Neuroflow ATS, należy ukończyć szkolenie na Providera tej metody.

Literatura:

Cieszyńska-Rożek J., 2020, Neurobiologiczne podstawy rozwoju poznawczego. Część I: Słuch. Kraków, Centrum Metody Krakowskiej, s. 19-30.

Cieszyńska-Rożek J., Korendo M., 2021, Dymensjonalna diagnoza rozwoju dziecka. Kraków, Centrum Metody Krakowskiej, s. 18-26; 216-222.

Kania J. T., 2001, ,,Szkice logopedyczne’’. Lublin, Zarząd Główny PTL.

Krakowiak K., 2004, Rola sylaby w procesie opanowywania języka przez dziecko niesłyszące, ,,Logopedia’’, t. 33, s. 192-203.

Łobacz P., 2005, Prawidłowy rozwój mowy dziecka. W: Podstawy neurologopedii-podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska. Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 231-268.

Rosłonek E., 2021, Mechanizmy posturalne a funkcje wzrokowe. Kalisz, Akademia ,,Ćwiczę oko’’, s. 13-15.

Różańska-Gał A., Kuś J., Wasilewska-Kogut J., 2020, 60 zabaw żłobkowych. Gdańsk, Wydawnictwo Harmonia, s. 22-23.

Rutkowski P., 2000, O strukturze sylaby. ,,Poradnik językowy’’, z. 3, s. 16-22.

Senderski A., 2014, Rozpoznawanie i postępowanie w zaburzeniach przetwarzania słuchowego u dzieci. „Otolaryngologia”, 13 (2), s. 77-81.