Autyzm – kompleksowe podejście

Autyzm

Termin Autyzm pochodzi od greckiego słowa autos (sam) – oznacza zamknięcie się we własnym świecie, rozluźnienie dyscypliny myślenia logicznego, stereotypowe zachowania i dysharmonię rozwoju poznawczego. Często u osób autystycznych można zauważyć problemy z mową – całkowity jej brak lub mocno opóźniony rozwój. Rozpoczynając terapię z dzieckiem autystycznym, musimy ocenić skalę poziomu zaburzenia. Autyzm należy do grupy całościowych zaburzeń rozwojowych, dotyczy całego rozwoju psychoruchowego dziecka – ujawnia się przed 36 miesiącem życia. Najczęściej po okresie prawidłowego rozwoju dziecka następuje regres, który najszybciej możemy zauważyć w próbach nawiązania komunikacji z dzieckiem.

Terapia i diagnoza

Przez wiele lat utrzymywano, że dzieci z autyzmem w niewielkim stopniu korzystają z oddziaływań terapeutycznych i edukacyjnych. Obecnie możemy zauważyć, że wczesna diagnoza i prawidłowo ukierunkowana terapia mają pozytywny wpływ na dalszy rozwój dziecka. Proces diagnozy jest bardzo skomplikowany, ponieważ ograniczona komunikacja z dzieckiem nie pozwala nam na uzyskanie wszystkich informacji. U młodszych dzieci możemy domniemywać, czy zachowanie podczas badań jest oznaką zaburzenia, czy też wynika z innych przyczyn. 

Diagnoza logopedyczna dziecka z autyzmem obejmuje szczegółową analizę zachowań i możliwości komunikacyjnych biorąc pod uwagę zdolności językowe, pragmatyczne, fonologiczne, semantyczne, a także wszystkie próby komunikacji pozawerbalnej. Prawidłowo przeprowadzona, powinna pokazać na jakim etapie rozwoju znajduje się dziecko. Dokonując diagnozy logopedycznej  dziecka z autyzmem powinniśmy pamiętać, że duży wpływ na obraz zaburzeń komunikacji mają ograniczenia wynikające z uszkodzeń układu nerwowego oraz znaczna liczba dodatkowych mechanizmów takich jak:

• Zaburzenia sensoryczne, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę, analizując stan i sprawność narządów artykulacyjnych;
• Osobliwość spostrzegania;
• Odbiór bodźców słuchowych i wzrokowych;
• Zaburzenia pola uwagi;
• Brak/zaburzenia mowy werbalnej;
• Deficyt teorii umysłu i centralnej koherencji.

Interwencja logopedyczna powinna łączyć ze sobą zrozumienie istoty autyzmu z wdrożeniem najlepszych praktyk oraz utworzenie indywidualnego programu opartego na szczegółowej analizie poziomu funkcjonowania dziecka.  Dobór terapii uzależniony jest od wieku dziecka i głębokości zaburzenia. Najważniejszym wspólnym celem terapeutów osób z autyzmem jest wdrożenie ich do środowiska społecznego, dlatego terapia powinna mieć charakter długoterminowy, perspektywiczny, wielomodalny. Dużym wyzwaniem dla terapeutów jest rozwinięcie zachowań werbalnych, które umożliwiają porozumiewanie się.

Program stymulujący mowę dziecka powinien uwzględniać:

• Poziomu funkcjonowania w sferze poznawczej;
• Dalsze rokowania;
• Umiejętności niezbędne w procesie nabywania mowy;
• Umiejętności odnalezienia się w świecie ludzi i rzeczy;
• Koncentrowanie uwagi;
• Pracę nad emocjami;
• Bodźce wzmacniające – pozytywna motywacja;
• Zachowania komunikacyjne oraz sposób przyswajania języka;
• Spostrzeżenia rodziców;
• Występowanie zachowań pozawerbalnych;
• Środowisko rodzinne.

Komunikacja alternatywna

Rozpoczynając terapię z dzieckiem z autyzmem, należy pamiętać, że mimo odpowiedniej socjalizacji nasi pacjenci mogą mieć problem z tworzeniem mowy, a AAC stanowi dla nich ogromną pomoc. Najczęściej stosowanymi metodami są: Manualne Torowanie Głosek, Metoda Dyna Lingua M.S. oraz metody behawioralne. Każdy z tych programów posiada wskazania do rozwoju zachowań komunikacyjnych dzieci w postaci mowy werbalnej. Prowadzenie terapii uzależnione jest od determinacji dziecka, umiejętności, a także zaangażowaniu rodziców. Popularne są też metody opierające się na fotogramach, piktogramach – PIC, PCS, system Makaton oraz Ułatwiona Komunikacja.

Ważne:

• Każde dziecko z autyzmem jest wyjątkowe – nie ma dwóch takich samych terapii.
• Dokładna analiza dokumentów pozwoli wdrożyć odpowiednią terapię.
• Ważne jest poczucia bezpieczeństwa i stałość w harmonogramie terapii.
• Należy dać dziecku czas na przyzwyczajenie się do logopedy.
• Dziecko powinno być informowane o zmianach.
• Powinniśmy posługiwać się prostymi komunikatami – uprzedzając czynności.
• Powinniśmy włączać rodziców w terapię dziecka.

Skuteczny program terapeutyczny dziecka ze spektrum autyzmu ma charakter całościowy. Redukcji powinny ulec zaburzenia percepcji i dysharmonie rozwojowe. Integracja bodźców i wsparcie kompetencji społecznych jest podstawowym i najbardziej oczekiwanym rezultatem.