Opóźniony rozwój mowy – czy ustąpi sam?

 Na swojej logopedycznej drodze spotykam wielu rodziców zaniepokojonych rozwojem mowy swojej pociechy. Rodzice często słyszą: ’’Przejdzie samo, nie panikuj, wyrośnie z tego.’’ – więc postanawiają poczekać. Nasuwa się jednak pytanie: czy na pewno postępują właściwie?

Osoby niemające styczności z terapią dzieci odbierają dzisiejszych rodziców jako nadwrażliwych, zbyt roszczeniowych, tracących czas i pieniądze na zbędne terapie swoich maluchów. Zgodzę się, że w niektórych przypadkach mamy styczność z wygórowanymi ambicjami rodziców względem swojego 2-3 letniego dziecka. Jednak należy mieć na uwadze środowisko, w jakim dziecko jest wychowywane.

Łatwo jest zauważyć, że na przestrzeni ostatnich 20-30 lat uległo ono zmianie. Zmiany, których doświadczamy, mają często bardzo niekorzystny wpływ na rozwój mowy dziecka. Kiedy rodzic podejrzewa problem z mową swojej pociechy, powinien jak najszybciej udać się do logopedy!

Teoria opóźnionego rozwoju mowy 

Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną, dziecko przyswaja ją od najbliższego otoczenia, najczęściej od rodziców lub dziadków. Na początku opiera się na naśladownictwie. Wielokrotne powtarzane nazwy przedmiotów w obecności dziecka, zostawiają swoiste słuchowe ślady w jego mózgu. W rozwoju mowy wyróżniamy następujące okresy [1]:

• Okres melodii zwany również okresem przygotowawczym (0-1 r.ż).
• Okres wyrazu (1-2 r.ż).
• Okres zdania (2-3 r.ż).
• Okres swoistej mowy dziecięcej (3-7 r.ż).

Z reguły w wieku 3 lat dziecko potrafi wymówić poprawnie wszystkie samogłoski z wyjątkiem nosowych i dziąsłowych. Ten okres to „złoty czas” zwiększenia zasobu słownictwa. Słuch fonematyczny w tym wieku powinien być na tyle sprawny, aby dziecko wiedziało, jak dana głoska powinna brzmieć. Według obowiązujących norm dziecko 20-24 miesięczne powinno posługiwać się 70-100 słowami i tworzyć wypowiedzi dwuwyrazowe, typu „lala a– a”, „tata bum–bum”.

Jeżeli dziecko dwuletnie posługuje się zaledwie trzema słowami, trzeba je poddać obserwacji logopedycznej. W przypadku każdego zdrowego dziecka rozwój mowy powinien przebiegać harmonijnie, dając mu poczucie bezpieczeństwa, poprzez zrozumienie jego potrzeb przez otoczenie,  a w późniejszym czasie przeżyć i stanów psychicznych.  Stąd prośba do rodziców:

Wskazówki dla rodziców jak wspierać rozwój mowy dziecka: 

• Mówmy do naszych dzieci poprawnie;
• Nie używajmy zmiękczeń i niepotrzebnych zdrobnień;
• Nie bójmy się poprosić o  pomoc logopedy.

Dlaczego moje dziecko nie mówi ?

Przyczyn braku mowy u dzieci 2-3 letnich jest wiele, a możemy do nich zaliczyć[2]: 

• Samoistny Opóźniony Rozwój Mowy – występuje u dzieci zdrowych. Dziecko rozwija się prawidłowo pod względem fizycznym, umysłowym i emocjonalnym. Uznaje się, że taka „dysproporcja” jest spowodowana późniejszym dojrzewaniem włókien nerwowych;
  
• Proste Opóźnienie Rozwoju Mowy – zaburzenie polega na opóźnieniu rozwoju mowy względem rówieśników, ale opóźnienie to ustępuje samoistnie, około 3. roku życia;
  
• Specyficzne Zaburzenie Językowe – to zaburzenie nie jest spowodowane konkretnymi, znanymi i dającymi się określić przyczynami. Polega na trudnościach w przyswajaniu języka, które nie wyrównują się względem rówieśników tak jak w prostym opóźnieniu rozwoju mowy;
  
• Niesamoistny Opóźniony Rozwój Mowy – ten, który występuje u dzieci z innymi zaburzeniami. W tym przypadku dziecko nie mówi, ponieważ wystąpił u niego konkretny czynnik uniemożliwiający rozwój mowy (uszkodzenie słuchu, choroby neurologiczne, upośledzenie umysłowe, uszkodzenia narządów mowy);
  
• Problemy ze słuchem – to jedna z częstszych przyczyn braku mowy u dzieci, jednak wykrywana jest dużo wcześniej niż przed 3 r.ż.;
  
• Dziecko nie ma odpowiednich wzorców – jeżeli dziecko nie ma partnera do rozmów, a większość czasu spędza z osobami, które nie widzą potrzeby rozmowy i notorycznie go uciszają, to w takiej sytuacji dziecko zostaje zaniedbane, a jego mowa nie rozwija się prawidłowo;
  
• Zaburzenia integracji sensorycznej – często powodują problemy z rozwojem mowy u dziecka. Zbyt małe napięcie mięśniowe twarzy, wrażliwość na dźwięki i nadwrażliwość jamy ustnej mogą być przyczynami braku mowy;
  
• Zbyt częsta stymulacja dzieci telewizją, tabletem, komputerem również wpływa negatywnie na rozwój mowy dziecka. Dziecko spędzające 3-4 h przed telewizorem, jest wyłączone z kontaktu z otoczeniem.

Jak pomóc dziecku z opóźnionym rozwojem mowy?

• Ograniczmy korzystanie z urządzeń cyfrowych;
• Czytajmy dziecku książki, zachęcając go do współpracy z nami: prośmy dziecko o podanie nazw przedmiotów, namawiamy do nadawania imion bohaterom, itp.;
• Mówmy do dziecka wyraźnie i zrozumiale, bez zdrobnień;
• Udajmy się z dzieckiem do logopedy, jeżeli mamy wątpliwości co do prawidłowego rozwoju mowy naszej pociechy;
• Uczmy dziecko dmuchać, pić przez słomkę, gryźć.

Kilka mitów na temat mowy dzieci:

„Moje dziecko nie chce mówić” – Nauka mowy to naturalny proces biologiczny tak jak nauka pełzania, chodzenia i siedzenia.

„Moje dziecko nie jest gotowe, aby mówić’’ – Naturalnym odruchem każdego dziecka, jeżeli nie ma dodatkowych problemów rozwojowych, jest rozpoczęcie mówienia. Jeżeli dziecko nie mówi do 3 r.ż, to kiedy będzie na to gotowe?

„Chłopcy zaczynają mówić po 3 r.ż‘’ – Wszystkie dzieci przechodzą takie same fazy rozwoju, które nie są w żaden sposób uzależnione od płci. 

Jeżeli mamy choć najmniejsze wątpliwości odnośnie rozwoju mowy naszego dziecka, powinniśmy zgłosić się do logopedy, który pomoże zaplanować przebieg terapii logopedycznej po zdiagnozowaniu zaburzenia.