Na swojej logopedycznej drodze spotykam wielu rodziców zaniepokojonych rozwojem mowy swojej pociechy. Rodzice często słyszą: ’’Przejdzie samo, nie panikuj, wyrośnie z tego.’’ – więc postanawiają poczekać. Nasuwa się jednak pytanie: czy na pewno postępują właściwie?
Osoby niemające styczności z terapią dzieci odbierają dzisiejszych rodziców jako nadwrażliwych, zbyt roszczeniowych, tracących czas i pieniądze na zbędne terapie swoich maluchów. Zgodzę się, że w niektórych przypadkach mamy styczność z wygórowanymi ambicjami rodziców względem swojego 2-3 letniego dziecka. Jednak należy mieć na uwadze środowisko, w jakim dziecko jest wychowywane.
Łatwo jest zauważyć, że na przestrzeni ostatnich 20-30 lat uległo ono zmianie. Zmiany, których doświadczamy, mają często bardzo niekorzystny wpływ na rozwój mowy dziecka. Kiedy rodzic podejrzewa problem z mową swojej pociechy, powinien jak najszybciej udać się do logopedy!
![Mały chłopiec z <strong>opóźnionym rozwojem mowy</strong> w <strong>gabinecie logopedycznym</strong>](https://www.dobrylogopeda.edu.pl/wp-content/uploads/2020/07/shutterstock_117786748.jpg)
Teoria opóźnionego rozwoju mowy
Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną, dziecko przyswaja ją od najbliższego otoczenia, najczęściej od rodziców lub dziadków. Na początku opiera się na naśladownictwie. Wielokrotne powtarzane nazwy przedmiotów w obecności dziecka, zostawiają swoiste słuchowe ślady w jego mózgu. W rozwoju mowy wyróżniamy następujące okresy [1]:
- okres melodii zwany również okresem przygotowawczym (0-1. r. ż.)
- okres wyrazu (1.-2. r. ż.)
- okres zdania (2.-3. r. ż.)
- okres swoistej mowy dziecięcej (3.-7. r. ż.)
Z reguły w wieku 3 lat dziecko potrafi wymówić poprawnie wszystkie samogłoski z wyjątkiem nosowych i dziąsłowych. Ten okres to „złoty czas” zwiększenia zasobu słownictwa. Słuch fonematyczny w tym wieku powinien być na tyle sprawny, aby dziecko wiedziało, jak dana głoska powinna brzmieć. Według obowiązujących norm dziecko 20.-24. miesięczne powinno posługiwać się 70-100 słowami i tworzyć wypowiedzi dwuwyrazowe, typu „lala a– a”, „tata bum–bum”.
Jeżeli dziecko dwuletnie posługuje się zaledwie trzema słowami, trzeba je poddać obserwacji logopedycznej. W przypadku każdego zdrowego dziecka rozwój mowy powinien przebiegać harmonijnie. Taki stan daje mu poczucie bezpieczeństwa – jest zrozumiałe przez otoczenie, później rozumiane są również przeżyć i stanów psychicznych. Stąd prośba do rodziców:
Wskazówki dla rodziców jak wspierać rozwój mowy dziecka:
- mówmy do naszych dzieci poprawnie;
- nie używajmy zmiękczeń i niepotrzebnych zdrobnień;
- nie bójmy się poprosić o pomoc logopedy.
Dlaczego moje dziecko nie mówi?
Przyczyn braku mowy u dzieci dwu-/trzyletnich jest wiele, a możemy do nich zaliczyć[2]:
- samoistny opóźniony rozwój mowy – występuje u dzieci zdrowych. Dziecko rozwija się prawidłowo pod względem fizycznym, umysłowym i emocjonalnym. Uznaje się, że taka „dysproporcja” jest spowodowana późniejszym dojrzewaniem włókien nerwowych;
- proste opóźnienie rozwoju mowy – zaburzenie polega na opóźnieniu rozwoju mowy względem rówieśników, ale opóźnienie to ustępuje samoistnie, około 3. roku życia;
- specyficzne zaburzenie językowe – to zaburzenie nie jest spowodowane konkretnymi, znanymi i dającymi się określić przyczynami. Polega na trudnościach w przyswajaniu języka, które nie wyrównują się względem rówieśników tak jak w prostym opóźnieniu rozwoju mowy;
- niesamoistny opóźniony rozwój mowy – ten, który występuje u dzieci z innymi zaburzeniami. W tym przypadku dziecko nie mówi, ponieważ wystąpił u niego konkretny czynnik uniemożliwiający rozwój mowy (uszkodzenie słuchu, choroby neurologiczne, upośledzenie umysłowe, uszkodzenia narządów mowy);
- problemy ze słuchem – to jedna z częstszych przyczyn braku mowy u dzieci, jednak wykrywana jest dużo wcześniej niż przed 3 r.ż.;
- dziecko nie ma odpowiednich wzorców – jeżeli dziecko nie ma partnera do rozmów, a większość czasu spędza z osobami, które nie widzą potrzeby rozmowy i notorycznie go uciszają, to w takiej sytuacji dziecko zostaje zaniedbane, a jego mowa nie rozwija się prawidłowo;
- zaburzenia integracji sensorycznej – często powodują problemy z rozwojem mowy u dziecka. Zbyt małe napięcie mięśniowe twarzy, wrażliwość na dźwięki i nadwrażliwość jamy ustnej mogą być przyczynami braku mowy;
- zbyt częsta stymulacja dzieci telewizją, tabletem, komputerem również wpływa negatywnie na rozwój mowy dziecka. Dziecko spędzające 3-4 h przed telewizorem, jest wyłączone z kontaktu z otoczeniem.
Więcej informacji na temat ustępowania jednej z wad mowy znajdziesz w artykule : https://www.dobrylogopeda.edu.pl/poradnik-pacjenta/czy-moje-dziecko-wyrosnie-z-seplenienia
Jak pomóc dziecku z opóźnionym rozwojem mowy?
- ograniczmy korzystanie z urządzeń cyfrowych;
- czytajmy dziecku książki, zachęcając go do współpracy z nami: prośmy dziecko o podanie nazw przedmiotów, namawiamy do nadawania imion bohaterom, itp.;
- mówmy do dziecka wyraźnie i zrozumiale, bez zdrobnień;
- udajmy się z dzieckiem do logopedy, jeżeli mamy wątpliwości co do prawidłowego rozwoju mowy naszej pociechy;
- uczmy dziecko dmuchać, pić przez słomkę, gryźć.
Kilka mitów na temat mowy dzieci:
„Moje dziecko nie chce mówić” – nauka mowy to naturalny proces biologiczny tak jak nauka pełzania, chodzenia i siedzenia.
„Moje dziecko nie jest gotowe, aby mówić’’ – naturalnym odruchem każdego dziecka, jeżeli nie ma dodatkowych problemów rozwojowych, jest rozpoczęcie mówienia. Jeżeli dziecko nie mówi do 3 r. ż., to kiedy będzie na to gotowe?
„Chłopcy zaczynają mówić po 3. r. ż.‘’ – wszystkie dzieci przechodzą takie same fazy rozwoju, które nie są w żaden sposób uzależnione od płci.
Szukasz konsultacji, diagnozy lub terapii logopedycznej online? Zobacz polecanych logopedów online i uzyskaj pomoc dzięki wizycie logopedycznej przez Internet. https://www.dobrylogopeda.edu.pl/logopeda-online
[1] D. Larysz, J. Skibska, 2012. Neurologopedia w teorii i praktyce. Wybrane zagadnienia diagnozy i terapii dziecka. Bielsko-Biała, Wydawnictwo Naukowe ATH, str. 25-26.
[2] G. Jastrzębowska, 1997. Istota i klasyfikacja opóźnień rozwoju mowy. Opole, Uniwersytet Opolski, str. 75-77.