Poradnik Dobrego Mówcy – „Gra w mówienie”

Z tego artykułu dowiesz się:

• dlaczego mówienie przypomina grę w szachy
• jakie etapy nauki i praktyki przechodzi dobry mówca.

Krótki wstęp

Logopedia to również logopedia artystyczna i medialna, czyli okazywanie wsparcia tym, którzy na co dzień posługują się głosem i mową zawodowo lub hobbystycznie. Nasz poradnik ma wzbogacić wiedzę tych osób. Rozpoczynamy tę serię z okazji World Speech Day. Chcemy dotrzeć do jak najszerszego grona zainteresowanych tym, jak mówić, żeby:

• dotrzeć do odbiorcy
• nie popełniać błędów
• nie narażać się na choroby zawodowe.

Oddajemy ten materiał zarówno w ręce logopedów, jak i wszystkich mówców, którzy chcą rozwijać swój warsztat oraz poszerzać posiadaną wiedzę. Jesteśmy także otwarci na wszystkie Wasze uwagi.

Gra w szachy

Podstawą tej gry jest znajomość zasad – ile mamy pionków i figur, czym różnią się one od siebie, w jaki sposób mogą się poruszać i zbijać. Potem przychodzi czas na praktykę, czyli wdrażanie zasad i utrwalanie ich znajomości. Jednocześnie staramy się rozwijać nasz warsztat i poznawać elementy taktyki, czyli takiego sposobu gry, który zwiększa nasze prawdopodobieństwo zwycięstwa. Podpatrujemy też rozgrywki innych graczy, a także ćwiczymy samodzielnie lub z wirtualnym przeciwnikiem.

Z czasem dowiadujemy się, w jaki sposób psychologicznie oddziaływać na grę i innych zawodników – co zrobić, żeby nasza mimika czy gesty nie zdradzały naszych planów, a także, w jaki sposób odczytywać zachowania przeciwnika oraz unikać ewentualnych pułapek czy manipulacji. Próbujemy także mierzyć się z presją czasu czy oceny innych osób.

Każde zwycięstwo przynosi radość, ale porażka nie oznacza, że powinniśmy się poddawać, lecz wyciągać wnioski na przyszłość i uczyć się na swoich błędach. Do tego dochodzi savoir-vivre: czyli jak zachowywać się podczas gry, żeby nie łamać zasad ani nie obrażać przeciwnika czy widzów.

„Gra w mówienie” – czy język to już mówienie?

Okazuje się, że w praktyce mówienia jest bardzo podobnie. Ferdinand de Saussure wyróżnił dwa pojęcia, które ułatwiają zrozumienie tej gry. Pierwszy to język, czyli zbiór zasad, które warto znać, żeby w ogóle mówić w konkretnym języku, np. polskim czy angielskim. U wielu osób system ten się nie przyswoił i dlatego terapeuci wspierają je w nabywaniu elementarnych zasad oraz pokonywaniu barier komunikacyjnych.

Co należy do zbioru 'języka’? Między innymi znajomość fonologii, składni, fleksji, słownictwa i znaczenia poszczególnych wyrazów, słowotwórstwa, ale także ortografii. To jeszcze nie wystarczy, żeby być dobrym mówcą. Znajomość tych szkolnych, elementarnych wiadomości można porównać do znajomości figur i ruchów w szachach.

Jak w szachach, my także prowadzimy praktykę mówienia – od dzieciństwa, w codziennej komunikacji. To nie jest tak, że dostaliśmy podręcznik z zasadami mówienia w wieku lat dwóch lub trzech i od razu go sobie przyswoiliśmy. Wiedzę tę nabywaliśmy na drodze prób i błędów. I to właśnie jest drugi termin de Saussure’a – 'mówienie’, czyli właśnie mowna wersja gry w szachy.

Znamy zasady podstawowe, próbujemy mówić, ale wiele osób nas poprawia. Zwłaszcza wtedy, kiedy posługujemy się językiem obcym, jeszcze nie do końca znanym. Takie sytuacje, to wystawianie się na ocenę, o który wspominaliśmy przy omawianiu gry w szachy. Można to uznawać za porażkę. Warto jednak spojrzeć na te sytuacje, jako okazję do nauki i zdobywania cennych rad.

Rozwijać warsztat. Być bardziej krytycznym

Potem dowiadujemy się, że tego nie powinniśmy mówić przy nauczycielu, tego przy babci, a jednocześnie – że przy kolegach możemy wykazywać się większą swobodą. To nic innego jak zasady dobrego zachowania w grze i okazywania szacunku innym.

Z czasem obserwujemy coraz lepszych mówców i oddzielamy ich od tych słabszych. Wiemy, że coś jest nie tak z ich mową. Zauważamy, że przestrzeganie zasad nie oznacza jeszcze, że ktoś jest dobry w swoim fachu. Może mówić zgodnie z regułami, ale robić to tak monotonnie lub nieuporządkowanie, że nie jesteśmy do tej osoby przekonani.

Z kolei po jakimś czasie zauważamy, że przebojowość nie zawsze idzie w parze z przestrzeganiem reguł. I to nawet nie tych, które poznaliśmy w szkole, ale jakby… nienazwanych, choć dostrzegalnych „gołym okiem”. Przeszkadza nam, kiedy ktoś przerywa swoim rozmówcom, mówi nie na temat lub zachowuje się arogancko.

Wtedy pozostają dwie drogi – albo grać ze znajomością zasad podstawowych i nie poszerzać swojej wiedzy, albo rozwijać swój warsztat w codziennej praktyce (zarówno sam na sam, jak z mniejszym lub większym audytorium), a także poszerzać swoją wiedzę na temat zastosowania technik oratorskich i psychologicznych podczas przemawiania.

Możemy uczyć się z książek, poradników, kursów, a także poprzez obserwację i słuchanie innych. Możemy również radzić się naszych autorytetów. Pamiętajmy jednak o postawie krytycznej (nie aroganckiej!) wobec każdej uwagi. Porównujmy, sprawdzajmy i oceniajmy, jak dane rozwiązanie sprawdza się w naszym przypadku.

Warto wychodzić również z baniek informacyjnych, by mieć dostęp do jak największej liczby źródeł – podczas rozwijania warsztatu nie skupiajmy się na tym, co chce nam przekazać mówca, ale w jaki sposób to robi i jaki jest jego cel. Łatwo dać się zmanipulować, kiedy tylko słuchamy czyjejś propozycji, ale nie zastanawiamy się nad intencją. O tym wszystkim powiemy sobie w przyszłości.

A o co chodzi z tym 'ą ę’?

To wyjaśnimy już w osobnym materiale. Z okazji Światowego Dnia Mówienia przygotowaliśmy dla Was zestaw ćwiczeń do pracy nad dobrą wymową – również do ćwiczeń głosek ą i ę: https://www.dobrylogopeda.edu.pl/karty-pracy/karty-pracy-swiatowy-dzien-mowy. A w kolejnych częściach poradnika pojawią się coraz bardziej skomplikowane zasady, które jednocześnie pozwolą na osiąganie poziomu coraz lepszego mówcy.

Zadania dla chętnych:

1. Kto – według Ciebie – jest dobrym mówcą? Zbierz listę pięciu nazwisk, a następnie odsłuchaj przemów tych osób. Skup się nie tylko na tym, co mówią i do czego zachęcają.
2. Zwróć uwagę na to, w jaki sposób wybrane przez Ciebie osoby się wysławiają i przemyśl, jaki jest cel ich wystąpienia. Pomyśl również, czy zauważasz coś, co przeszkadza Ci w odbiorze – czy jesteś w stanie to nazwać, czy potrzebujesz dowiedzieć się, czym jest to zjawisko.

3. W drugim przypadku wyślij to nagranie i swoje uwagi na adres: kontakt@dobrylogopeda.edu.pl.
4. Spróbuj bardziej przysłuchiwać się sposobom przemawiania/mówienia osób w swoim otoczeniu. Postaraj się nie wytykać im błędów, ale raczej przeanalizować – co mogłyby poprawić? I czy sam(a) realizujesz tę zasadę w swoim sposobie mówienia/przemawiania.